Sulencin Hauland i jego mieszkancy

Sulęcinek zawsze łączyły jakieś więzi , czy to w nazewnictwie , czy własnościowe z sąsiadującym Sulęcinem. W przeszłości teren współczesnego Sulęcinka nazywał się: Sulencin Hauland i należał do majątku Sulencin. Podobnie ziemie dzisiejszego Kopczynowa, kiedyś Kokczynowa , należały do właścicieli Garb lub Sulencina i stanowiły odrębną wieś. Sulęcinek jest stosunkowo młodą miejscowością. Pierwsze wzmianki metrykalne zamieszkujących tu Olędrów pochodzą z XVIII w.  Prawdopodobnie część ziemi obecnego Sulęcinka było nieużytkami, zarośniętymi krzewami, lasami  a stosunki wodne były nieuregulowane. Właściciel ziemski tych terenów sprowadził ludnośc prawdopodobnie z: Fryzji , Niderlandów, Niemiec lub Śląska. Ludzi tych nazywano Olędrami i dlatego powstałą osadę nazywano: Sulencin Hauland , lub Sulencinskie Olędry. Dodanie do nazwy miejscowości słowa Hauland , lub olędry tłumaczy się dwojako. Pierwsze to , że nazwa pochodzi od niemieckiego słowa Haulander, czyli karczownik i przypisywana była miejscowościom powstałym w wyniku wykarczowania lasów. Drugie to , że nazwa Olędry , lub Holędry pochodzi od przybyłych osadników. Nazwą Olędry określano jednak wszystkich osadników bez względu na miejsce ich pochodzenia. Osadnicy Olęderscy byli zamożnymi chłopami , cechowała ich pracowitość  oraz umiejętność melioracji i karczunku lasów. Według ówczesnego prawa , nieużytki  które wykarczowali, zmeliorowali mogli dzierżawić a z biegiem czasu stawały się ich własnością.  Dokument pisany w języku Niemieckim i Polskim: Recesy w interesie abulicji praw i powinności Olędrów Sulencinskich , określa warunki na jakich mogli gospodarować na tym terenie. „Właściciele na olędrach Sulencinskich do głównej Dziedziny Sulencina należących w obwodzie regencyjnym Poznańskim , powiecie Średzkim położonych osiedli obowiązani są podług przywileju gminie pod dniem 20 lipca 1791. Udzielonego dziedzicowi co rocznie gotowy czynsz płacić , kapłony i owiec dawać”. Na drugiej stronie Recesów określono dalsze obowiązki Olędrów. Dowiadujemy się , że dziedzic naszych ziem Tadeusz Sokolnicki , 28 maja 1833r. sprzedał część  ziem Panu Kokczyńskiemu i jego małżonce z domu Dropinskiej, którzy zostali protoplastami Kopczynowa.  Dalsza część  dokumentu to swoisty spis ludności z określonymi wysokościami czynszu.

Następne dwa obrazy to bardzo ciekawa mapa Sulenciner Hauland z 1840r. Mapa podzielona jest na dwie części i przedstawia plan sytuacyjny i głębokości tak zwanego starego i nowego rowu. Wykonanie takiego planu było niezbędne do utrzymania kanałów na odpowiedniej głębokości i projektowania nowych rowów. Mapa jest tematyczna i zawiera opisy działek rolnych i budynków przylegających do rowów. Nie naniesiono więc, wszystkich budynków w Sulencinie i Kokczynowie.  Zachodnia część Sulęcinka nazwana jest : alte (stary) a wschodnia część, neue  Sulenciner Hauland. Tory kolejowe nie są zaznaczone,  bo kolej pobudowano prawie pięćdziesiąt lat później. Proszę zwrócić uwagę na drogę , która wychodzi z  lasu koło dzisiejszej oczyszczali ścieków(ul. Mostowa) . W pewnym momencie rozwidla się i biegnie w kierunku dzisiejszej ulicy  Szkolnej i dalej do Głównej . Ciekawostką jest, że Bogusławka, bo tak  wówczas nazywał się folwark jak wynika ze wschodniej mapy, w tamtych latach leżała na skrzyżowaniu dzisiejszej ulicy Sportowej z drogą na Bogusławki. Dlaczego folwark później przeniesiono tak daleko? Proszę popatrzeć, większość zagród przetrwała do dnia dzisiejszego, ale nie znalazłem nazwiska, które by przetrwało przez   prawie dwieście lat. Jak się dobrze przyjrzymy rowom na wschodniej mapie, to okazuje się, że dziś zmieniły swe położenie a ich główny nurt przebiega w innym miejscu. Szczególnie główny rów na odcinku między lasem Koszuckim a dzisiejszą ulicą Szkolną i rowy na łąkach na  Bogusławce. W wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815r z ziemi wielkopolskiej utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie. Administracyjnie Księstwo podporządkowane było Berlinowi a główne funkcje sprawowali Niemieccy  urzędnicy. Nasilało się wówczas niemieckie osadnictwo i germanizacja tych ziem . Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego z 1890r. podaje, że w Sulencinie Hauland, czyli w dzisiejszym Sulęcinku, było 51 domów i zamieszkiwało 421 mieszkańców. 177 katolików i 244 protestantów. Sulęcinskie Olędry posiadały 229 ha roli i 64 ha łąk. Protestanci należeli do parafii ewangelickiej w  Zaniemyślu a katolicy do parafii  w Solcu. Poniżej zamieszczona jest mapa Solca z 1844r, oraz stare zdjęcie kościoła w Solcu, który stał na miejscu dzisiejszej „organistówki”.  W naszej wiosce  funkcjonowała szkoła i poczta a porządku strzegli policjanci z Zaniemyśla i ze Środy.  W księgach metrykalnych odnotowane są między innymi takie nazwiska olęderskie jak :  Scheonfeld  , Macus ,Hoffmann, Nitschke, Schnitzer, Spliesstosser, Luetgen, Koepernick. Dziś osadnikom tym, dzięki ich pracowitości i umiejętności możemy zawdzięczać siec istniejących kanałów i rowów melioracyjnych. Swoje doczesne szczątki pochowali na tak zwanym ” Niemieckim Cmentarzu”, który do dziś był zaniedbaną ruiną i w żaden sposób nie oddawał szacunku pionierom tych ziem.  Dzięki staraniom Pana Krzysztofa Jankowiaka, Jerzego Olejniczaka, Roberta Matuszewskiego, Mirosława Sytuły oraz młodzieży, cmentarz nabiera przyzwoity i schludny wygląd.

 plan Sulęcinka z 1822 r. na którym kolorem zielonym zaznaczone są drogi, kolorem niebieskim rów a kolorem żółtym grunt szkolny. Na mapie brak jest rowu , który dzisiaj przechodzi koło oczyszczalni ścieków. Na mapach powyżej z 1840r, jest zaznaczony jako neue graben ( nowy rów). Z tego wynika, że wykopali go mieszkańcy między 1822 a 1840 r. W tym samym czasie wybudowano szkołę. Na mapie z 1822r. wyrysowany jest tylko grunt szkolny bez budynków, a na mapie z 1840 r. budynki szkoły już są wrysowane. 

   

Ruiny grobowców na Niemieckim Cmentarzu.                         Wysprzątane groby na cmentarzu.

Ten sam Słownik Geograficzny z 1883r. podaje, że  Kokczynowo należało do właścicieli Sulencina i zamieszkiwały tu 55 osoby w 6 domach. Według zapisów Gerarda Kucharskiego w książce pt. Dzieje Gminy Krzykosy, początki osady Sulęcin sięgają XI w. W 1392r. Sulęccy, póżniej: Kaczkowscy, Bogdańscy, Kokczyńscy, Sokolniccy i Skrzydlewscy byli właścicielami dóbr, do których należało  Kokczynowo i Sulencinskie Olędry.   Dzisiejsza nazwa Kopczynowo , wcześniej Kokczynowo pochodzi prawdopodobnie od nazwiska Kokczyńskich, którzy byli prze jakiś czas , właścicielami tych ziem. Jak  podaje Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego z 1839r. Jadwiga córka Władysława Skrzydlewskiego z Sulencina i Eugeniusz Baranowski pobudowali nowy folwark, który nazwali Kokczynowo. Folwark ten często zmieniał właścicieli  aż w końcu został  sparcelowany. W końcu XIX w. i początku XX w. nastąpiło nasilenie germanizacji Wielkopolski. Niemcy uchwalili przepisy o wywłaszczeniu niektórych Polaków ze swoich majątków,  czyli „rugi pruskie”. W Sulęcinku na tak zwanym „Szarym końcu”, przy ulicy Podgórnej, po  lewej stronie za Górami Przybylskiego w kierunku „ Piekła” znajduje się kurhan w którym pochowane są ofiary cholery, zarazy  która w minionych czasach często panowała na tych terenach. Ludzie uciekali z terenów opanowanych przez zarazę, jednak choroba dopadła ich w Sulencinie hauland.  Według Kronik Średzkich w latach 1847- 1852 w parafii soleckiej zmarło  na cholerę 134 osoby, w tym z Sulencina Hauland trzech katolików. Ilu protestantów nie wiadomo. Miejsce pochówku ofiar zarazy można by było oznaczyc  tablicą upamiętniającą.

Litografia : Rugi pruskie „ wyjście ludu polskiego z wywłaszczonej wioski.” 

                                                                               Mapa z 1803 r.

Ciekawa stara mapa przedstawiająca szlaki  handlowe i pocztowe biegnące w naszej okolicy. Jeden trakt pocztowy z Lubrza do Zaniemyśla przez Solec i Sulencin.  Ze względu na to , że Warta nie posiadała wałów i wiosną wylewała , trakt ten czynny był tylko latem i jesienią. Alternatywny pocztowy trakt wiódł przez Krzykosy i Małoszki. Szlaki te zbiegały się pod dzisiejszym Sulęcinkiem i dalej wiodły w kierunku Zaniemyśla i Środy.

   

Solec w 1844 r.                                                                              Herb Wielkiego Księstwa Poznańskiego

 

  1. Niezamyśl 110  Sokolnicki Tadeusz
  2. Lubonice Olendry 348 -//-
  3. Wielka Kempa 117 -//-
  4. Mała Kempa 112         -//-
  5. Młodzikowo 146 Materna
  6. Czarnotki 381   Karczewski Bogusław.
  7. Garby 224 Schmaedike.
  8. Sulencin Olendry 302 -//-
  9. Sulencin 265 Skrzydlewski Włailysław
  10. Solec 213     -//-
  11. Murzynowo leśne 160 Krzyżanowska.
     „Z departamentu Poznańskiego. W stosunku do jego  ludności  wypadłoby umierających:od urodzenia                  do 14 lat   395.263 

     od 15 do 70 293.073

     nad 70 lat  91.259″

Rys. 1, 2  praca statystyczna pt. ” Opisanie Województwa Poznańskiego” z 1841r. Autor opisuje stan ludności i właścicieli poszczególnych wsi w 1837r . Ciekawe jest zestawienie wieku zgonów . Okazuje się, że ponad połowa zgonów to dzieci do 14 roku życia.