Warberg, lata okupacji

Lata okupacji to mroczny okres dziejów Sulęcinka, choć  może nie tak tragiczny jak w innych regionach kraju. Kościół w Solcu i szkoła w Sulęcinku zostały zamknięte. W nowo wybudowanym budynku Państwa Dudkiewiczów, zakwaterował się niemiecki oddział wartowniczy , strzegący mostów kolejowych .W pierwszych dniach września nastąpił wzmożony ruch furmanek z całymi rodzinami, oraz rowerów. Ludzie uciekali przed frontem z zachodu od strony Zaniemyśla, na wschód. Panika udzieliła się także kilku mieszkańcom Sulęcinka, którzy rowerami dotarli do Kutna. Jednak po jakimś czasie wrócili. Zatrważające były wypadki Środzie. Bombardowanie dworca i cukrowni, ofiary śmiertelne nalotów, powodowały strach przed czymś co ma nastąpić. Wejście żołnierzy Niemieckich do naszej wioski , odbyło się prawie niezauważalnie. Nie było tu frontu, nikt nie strzelał. Dwóch niemieckich żołnierzy weszło do sklepu, który znajdował się przy prywatnym mieszkaniu. „Hände hoch, zeige die Papiere”, wrzasnęli do sprzedawczyni. „ Jak pan śmie do bezbronnej kobiety takim tonem”, odpowiedziała po niemiecku Polska sprzedawczyni, urodzona w Niemczech. Żołnierze przeprosili, myśleli bowiem, że trafili na Niemiecką rodzinę. Niemieccy gospodarze uaktywnili się teraz. Poczuli, że znów są panami na tych ziemiach. Albert Baumgart został bezwzględnym burgemeistrem. W sierpniu wielu mężczyzn zostało zmobilizowanych. Walczyli z Niemcami tylko kilkanaście dni i po przegranych bitwach, uciekali na wschód albo trafili do oflagów. Część jeńców pozostała w obozach do końca wojny , część Niemcy skierowali do przymusowej pracy, reszta powróciła do domu.  W pierwszych dniach września późnym wieczorem, do domu Szelejewskich , ktoś głośno załomotał do drzwi. Gościowi wstała otworzyć ciocia Helena Błaszakowa. Rano przy śniadaniu zaciekawiona rodzina pytała o wieczorne łomotanie. Błaszakowa odparła, że za drzwiami nikogo nie było. Po wojnie rodzina dowiedziała się, że brat Heleny, ppor.Brunon Szelejewski, zawodowy czołgista, zginął w pierwszych dniach wojny. Wszyscy w rodzinie skojarzyli te wydarzenia i uznali, że Brunon przyszedł owego wieczoru pożegnać się z bliskimi. Ciocia Czesława Karmińska znana była we wsi z umiejętności wróżenia . Grono osób ciekawych daty zakończenia wojny, namówili ciocie Czesławę na wywołanie duchów. Seans spirytystyczny się udał. Wywołany duch pytany o długość wojny odpowiedział pięć . Szybko po wsi rozeszła się wieść, że wojna skończy się za pięć tygodni lub pięć miesięcy. Wojna jednak trwała ponad pięć lat. W czasie wojny żywność była na kartki. Gospodarze mogli zabić tylko jedną świnie, resztę trzeba było sprzedać Niemcom i wywiązać się z narzuconego kontyngentu. Często zdarzało się, że zabijana świnia miała dwa ogony, ale takie oszustwo było karane wywiezieniem do obozu. Skupem zwierząt na kontyngent zajmowali się Niemcy i odbywał się w gospodarstwie państwa Muszyńskich.  W nowo wybudowanym budynku Państwa Dudkiewiczów, zakwaterował się niemiecki oddział wartowniczy , strzegący mostów kolejowych . Kristian Jahns chcąc przejąć gospodarstwo Mariana Szymkowiaka, doniósł  na sąsiada, że ten sprzedał nielegalnie świnie. Niemcy tak brutalnie go torturowali, że ledwie uszedł z życiem. Gospodarstwo i tak przejęli a całą rodzinę wysłali do Niemiec na roboty. Wielu zdrowych i silnych naszych mieszkańców, Niemcy wysłali do przymusowej pracy w Niemczech. Pozostawiony majątek oczywiście przejmowali . Władysław             Niemier, Stanisław Muszyński, Jan Galewski zostali wysłani do obozów                                                                         koncentracyjnych za drobne przewinienia. Nasilał się terror w stosunku do rdzennych mieszkańców tej ziemi. Grozę budził burgemeister Albert  Baumgart i Gustaw Hauch, paradujący w czarnym mundurze SS-mana.  Niektórzy mieszkańcy, ryzykując swoje życie  ukrywali osoby poszukiwane przez okupantów. W 1941r. po wielkich upokorzeniach ze strony radzieckiego najeżcy, w wyniku porozumienia gen. Sikorskiego z Rosjanami, na terenie ZSRR  powstała  armia Andersa. W jej szeregi wstępują byli Polscy żołnierze, którzy po przegranej Kampanii Wrześniowej uciekali na wschód. W wojskach alianckich walczyli: Ludwik Grzelka, Stanisław Błaszak i Czesław Rudnik, właściciel gospody w Sulęcinku, który walczył u boku gen. Maczka. W wojsku Berlinga walczył między innymi  Feliks Bajer. Zbliżała się do nas armia sowiecka.

                                                 Dom Dudkiewiczów, gdzie zakwaterowali się Niemieccy żołnierze.

 

 

Zniszczony most na Warcie w Solcu. Drugie zdjęcie : „ codzienność okupacji”

Pierwsze działania zwiadowczo- wyzwoleńcze miały miejsce w okolicy Borowo – Sulęcinek, gdzie jesienią 1944r. desantował sowiecki oddział. Grupa została rozbita w toku niemieckiej obławy. Jeden z żołnierzy zastrzelony został w czasie ucieczki za zabudowaniami Gajówki Małoszki, drugi natomiast zdołał zbiec.
W styczniu 1945r, po  wielu latach zamieszkiwania tych ziem, Niemieccy koloniści pakowali swój dobytek na wozy i przy siarczystym mrozie uciekali  przed zbliżającym się frontem. Cześć z nich w latach 70-90 przyjechała odwiedzić swoje  pozostawione gospodarstwa.

O stratach wojennych na facebok pisze użytkownik Sulęckie Olędry . Myślę , że autor się nie pogniewa jak zacytuję :

Koniec II Wojny Światowej, która w Europie nastąpiła 8 maja 1945r. spowodował wielkie straty materialne również w Sulęcinku. Sulęckie Olędry jako pierwszy publikuje nieznane dotąd dokumenty z roku 1945 opisujące powstałe szkody na skutek działalności okupanta niemieckiego.
Na ich podstawie wynika, że bardzo wielkie straty poniosła Publiczna Szkoła Powszechna w Sulęcinku tracąc np. piec żelazny, 6 ław czteroosobowych, 1 zegar ścienny, 1 kompletna umywalnia szkolna, 127 tomów biblioteki uczniowskiej czy 45 tomów biblioteki nauczycielskiej. Wysiedlono 105 osób, zabrany inwentarz żywy 188szt., przerwa w prowadzeniu gospodarstwa od 1miesiaca do 4 lat, 21 gospodarstw zniszczonych częściowo, 170 szt. zabranych maszyn rolniczych, 729 ton zabranych ziemiopłodów. Straty wojenne dotknęły również Kościół Katolicki w Solcu, który stracił 4 dzwony, 15 ornatów, 10 kap, 3 kielichy, 1 monstrancja, 40 lichtarzy metalowych, 2 kandelabry i 10 świeczników, tace, ampułki, naczynia do olejów, dzwonki, patena do chorych i 2 sztandary.”  Pod koniec stycznia Sulęcinek został wyzwolony. Na szczęście nie odnotowano tu walk wyzwoleńczych. Władzę administracyjną i porządkową przejęli Sowieci, nowi okupanci.

 

Pani Kotke ,właścicielka Bogusławki z czasów wojny i pani Wanda Słocińska.

  1.  1941r. po powrocie z obozu jenieckiego Franciszek i Aniela Przybylscy z małą Irenką,  przy pracy w gospodarstwie ogrodniczym.

Walczący w II Wojnie Światowej

 Stefan Langner urodzony na Kopczynowie Płk w 1895r. W 1936 roku wyznaczono go na dowódcę 3 Grupy Saperów, obejmującej 12 ośrodków sapersko-pionierskich, zorganizowanych przy dywizjach piechoty. W lipcu 1939 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy saperów armii „Łódź”. Po wycofaniu się armii do obrony Warszawy, był dowódcą saperów armii Warszawa broniącej Warszawy – aż do kapitulacji. Po kampanii wrześniowej przebywał w obozie jenieckim w Murnau. Zmarł 21 lipca 1989 roku w Warszawie.

Ordery i odznaczenia:

Order Polonia Restituta V kl.

Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari – 1939

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari  1922

Krzyż Walecznych trzykrotnie

Złoty Krzyż Zasługi

Medal Niepodległości

St. Strzelec Pietrzak Stanisław ur. 03. 06. 1910r. Ułan, brał udział w Kampanii Wrześniowej w 1939r. Przebywał w obozie jenieckim skąd uciekł.
Szelejewski Bronisław ur. 20. 07. 1913r. Podoficer , I Pułk Pancerny Poznań.  Zginął w Kampanii Wrześniowej w 1939r.

Sierż. Ludwik Grzelka ur. 18. 08. 1909r. Od 1931r. do 1932r. Szkoła Podoficerska. 29 sierpnia 1939r. został zmobilizowany .  08. 10. 1939r. został internowany do ZSRR. 10. 08. 1941r. wcielony do Armii Andersa II Korpusu W.P. Szlak bojowy to Irak, Iran, Palestyna, Włochy, gdzie walczył pod Monte Cassino.

 

Stanisław Błaszak ur. 07. 10. 1905r. W latach 1927- 1928r. odbywał czynną służbę wojskową. 29.08. 1939 został zmobilizowany. We wrześniu 1939r. internowany do ZSRR. W marcu 1942r. przydzielony do Brygady Strzelców Karpackich. Pod dowództwem gen Andersa , przebył szlak przez Iran, Egipt, Palestyne i Włochy. Uczestniczył w walkach o Bolonie i pod Monte Cassino. List żołnierza z frontu w Egipcie.

 

Czesław Rudnik urodził się 22 lutego 1925r. w Sulęcinku. W czasie Drugiej Wojny brał udział w wielu bitwach w Normandii, Belgii i Holandii pod dowództwem gen. S. Maczka. . Po wojnie nie mógł wrócić do kraju, udał się do Szkocji, gdzie ożenił się z Margaret Hamilton. W 1952r. przybyli do Australii. Tam zajmował się biznesem i udzielał się w kołach Polonijnych. Zmarł 22 02 2012r. Za zasługi w czasie wojny i za działalność społeczną w Australii został odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Wojennym, Medalem Orderu Australii oraz wieloma innymi odznaczeniami.
Strzelec Leon Kuźniak ur. 02. 04. 1916r. Żołnierz broniący Polski w 1939r, jeniec wojenny, więzień stalagów.
 Tadeusz Pawlik s. Władysława (*1930 Gołogóry †2005 ). Żołnierz z Okręgu Krakowskiego, Sułkowice, kryptonim ,,Muzeum”, 16 pp AK zgrupowanie ,,Barbara” w Suchej Górze. Był członkiem ŚZŻAK – Koło Środa Wielkopolska

 

Przybylski Franciszek ur.29. 11. 1902r. W wrześniu 1939r. bronił Polski i dostał się do niewoli.
Gośliński Józef ur. 06. 01. 1914r.    69 p.p. 69 p.p. Gniezno, strzelec StalagV-B i VII-A nr jeńca 5136 powrót: 04 09 1940r.
Krajewski Władysław ur. 11. 05. 1915r. Pseudonim „Kot”. Uczestnik Kampanii Wrześniowej. AK Okręg Poznań, Rejon Środa, placówka „Chaszcze”.
Szelejewski Edmund uczestnik Kampanii Wrześniowej, obóz koncentracyjny Flossenburg nr 341  od 23. 03. 1943r.

 

Kapral Bajer Feliks

01.09. – 21.09. 1939 – wojna obronna, min. udział w obronie Warszawy.

22.09. – 09.12. 1939 – obozy jenieckie         21.04. – 08.05. 1945 Ludowe Wojsko Polskie

Odznaczony: Odznaką Grunwaldzką  (20.09.1946 r. Medalem za Warszawę 1939-1945, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski .

Szymon Jankowiak ur. 20. 10. 1912r. uczestnik wojny obronnej 1939r. zwiadowca. We wrześniu 1939r. walczył pod Kutnem i nad Bzurą, gdzie został wzięty do niewoli.

 

Tomasz Jankowiak ur. 29. 11. 1913r. uczestnik wojny obronnej 1939r. Ranny nad Bzurą. Przebywał w szpitalu w warszawie. Zwolniony do domu, następnie wywieziony do Niemiec na przymusowe roboty. Odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności.
Stefan Zawodny ur. 27. 08. 1917r.  saper. We wrześniu 1939r walczył z Niemcami w Lesznie, Śremie, Kutnie i Warszawie. Wzięty do niewoli.

 

Kazimierz Dropek urodził się w 26 01 1912r. w Zielnikach. Jako kapral brał czynny udział w obronie Polski we wrześniu 1939r.
  Jan Moszczyński urodzony 27 05 1908r. służył w Wojsku Polskim w okresie od 1 09 1939r do 23 09 1939r. i brał czynny udział w wojnie obronnej. Trafił do obozu jenieckiego a następnie jako więzień polityczny przebywał w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen do czasu wyzwolenia.
  Władysław Łopatka urodzony 27 07 1915r. w Brodowie. Szeregowy, kanonier w czasie wojny obsługiwał działa artyleryjskie.

 

 

Kapral Ludwik Jędrzejczak ur. 10.08. 1910r. żołnierz Armii Poznań. Jako telefonista brał udział w 1939r. w bitwach pod  Łowiczem, Łęczycą i Kutnem. 23 września dostał się do niewoli niemieckiej, gdzie przebywał dwa miesiące. Odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności.
 Szeregowy Franciszek Kędziora urodzony 01. 12. 1910r. Został zmobilizowany w sierpniu 1939r. do Kowla. Walczył pod Hrubieszowem gdzie dostał się do  sowieckiej niewoli. W drodze wymiany jeńców trafił do  Niemieckiego stalagu gdzie pracował do 1945r.